KARS

 

GENEL BİLGİ:

YÜZÖLÇÜMÜ : 9.442 km²

NÜFUS : 87.500 (1997 yılı nüfus tespiti)

İL TRAFİK NO : 36

İLÇELER : Akyaka, Arpaçay, Digor, Kağızman, Sarıkamış, Selim, Susuz.

 

KARS İLİNİN TARİHÇESİ

Kars adının kaynağı Karsaklardan gelmektedir. M.Ö. 130-127 yıllarında Kafkas Dağlarının kuzeyinden ve Dağıstan'dan gelerek Kars çevresine yerleşmiş, buraya adlarını vermişlerdir. Bu durumda Kars,Türkiye'deki en eski Türkçe il adı ününü kazanmıştır. Divan-ı Lügat İt Türk'te Kars

Deve veya Koyun yününden yapılan Elbise, Şal,Kuşak dokuma anlamındadır. Araştırmalarda Kars'ın tarih öncesi çağlardan bu yana yerleşme merkezi olduğu anlaşılmaktadır. Kür (Kura) ve Aras (Araz) nehirleri boylarında yapılan kazılarda bunun izlerine rastlanılmaktadır.

Kabataş, Yontmataş ve Cilalıtaş devirlerinden itibaren yerleşme merkezlerinden oluşu yanında M.Ö. 9000-8000 yıllarından bu yana Hayvan ehlileştirme ve tarım devirlerinde yaşamıştır. M.Ö. 5000-4000 yıllarında Doğu Anadolu ve Azerbaycan'a yerleşen Hurriler Kars'ın bilinen ilk sakinleridir. Daha sonra M.Ö. 9. yüzyılda Güneyden gelen Urartu'ların egemenliğine girmiştir. Urartular 2500 yıl küçük beylikler vasıtasıyla egemenliklerini sürdürmüşlerdir. M.Ö. 655 yılında Urartular Kimmer akınları sonucunda bölgeden çekilince hakimiyet İskitlere geçmiştir. İskit egemenliği M.Ö. 145 yılına kadar sürmüştür. Bu tarihten itibaren Partlar, İskit egemenliğine son vererek Arsaklı beyliğini kurmuşlardır. Kars adı da buradan kaynaklan- maktadır. Arsaklar M.Ö. 2. yüzyıldan M.S. 5. yüzyıl ortalarına kadar Kars'ta hüküm sürmüşlerdir. 430 yılında Sasanilere geçen bölge uzun süre Sasani, Bizans ve Araplar arasında savaş alanı olmuştur. Bunlar arasında kısa sürelerle el değiştirmiştir.

1064 yılında Selçuklu Türkleri tarafından fetih edilerek Türk Şeddatlı Beyliğinin emrine verilmiştir. 1200 yılında Gürcü Atabeylerin eline geçen bölge 1239'da Moğollar tarafından tahrip edilmiştir. Moğollar Anadolu'dan çekilince 1406'da Karakoyunlu’ların, 1467'de da Akkoyunlu’ların eline geçmiştir. Bu iki beyliğin sürekli savaşları Kars ve çevresini çok etkilemiştir. Yerleşme merkezlerinin tahrip edilmesine ve nüfusun azalmasına sebep olmuştur. 1535 (93 Harbi) Osmanlı-Rus harbine kadar önce İranlı'lara sonra Ruslara karşı en büyük askeri üs olmuştur. 1918'e kadar 40 yıl Rus işgalinde kalmıştır.1918'de tekrar alınmış, altı ay sonra Mondros Mütarekesi gereği Ordunun çekilmesi üzerine kaderiyle başbaşa bırakılmıştır. Ordunun desteğinden mahrum kalan Kars'lılar önce Milli şura sonra Cenub-i Garb-i Kafkas Hükümetlerini kurarak mücadeleye devam etmişlerdir. 30 Ekim 1920'de Kazım Karabekir yönetimindeki Türk ordusu Kars'ı alarak Türk topraklarına katmıştır.

 

TARİHİ KALINTILAR 

ANİ HARABELERİ
  Kars'a uzaklığı 40 km'dir. Bilindiğine göre bu tarihi bölgenin ilk sakinleri M.Ö. 350-300

yılları arasında Kafkasyadan gelen kavimlerdir. Sonra Arsıklar adı verilen Oğuz boyları

460 yıl burada kalmışlardır. Daha sonra Gürcü soyundan Bagaratiler, M.S. 977'den

1064'e kadar da Ani'yi başkent yapan Ermeniler buraya yerleşmişlerdir. Ani Harebeleri

Selçuklu Seddatlar zamanında depremle yıkılmıştır. Halen bu medeniyetlerin izleri

görülebilir.

KALE
Saltuklulardan kalmadır. 12. yy'da yapıldığı sanılır. 7 burcu vardır. 27 km uzunluktadır.

BEYLERBEYİ SARAYI
Kaleiçi mahallesindedir. 1579'da Kale ile birlikte Osmanlı Beylerbeyi Sarayı olarak yapılmıştır. 1918 yılında Ermeniler Kars'tan çekilince burayı yakmışlardır.

SALTUK BURCU
Şehrin doğusunda kanalın güneyindedir. Erzurum'da Hükümdar olan Saltuk Oğullarından İzzettin tarafından yaptırılmıştır.

ÇATLAK KALE BURCU
Kaleiçi mahallesindedir. 1579 tarihinde kale ile birlikte Beylerbeyi Behram Paşa tarafından yaptırılmıştır.

PAŞA KONAĞI ZEMİN KATI (NAMIK KEMAL'İN EVİ)
Taşköprü ile Mazlumağa Hamamı arasındaki kagir konak zemin katı 350 yıllık bir eserdir. Vatan Şairi Namık Kemal 1853-1854 yıllarında Kars Mutasarrıfı olan dedesi Abdul Latif Paşa ile birbuçuk yıl bu konakta oturmuş ve ilk şiirlerini burada yazmıştır.

CAMİLER
BEŞİK CAMİİ
    Kars'ın en eski eserlerindendir. 1044-1064 yılları arasındaki son Bizans istilası sırasında Ortodoks Rum Kilisesi olarak yapılmış, sonradan camiye çevrilmiştir.

KÜMBET CAMİİ
      Gürcü Bağaratı Krallığı devrinde 932-937 yılları arasında 12 havari adına yapılan mabet Kars'ın en eski tarihi eseri olup, daha sonradan müze haline getirilmiştir.

ULUCAMİİ
 Osmanlı Padişahı Sultan İbrahim çağında Kars Beylerbeyi Dilaver Paşa tarafından yaptırılmıştır.

HASAN HERAKANİ TÜRBESİ
1579'da kale ile birlikte padişah adına yaptırılan Evliya camii avlusundadır.

Hasani Herakani Selçukluların Anadolu'ya gelmelerinden önce yapılan ön savaşlarda

şehit düşmüş bir Horasan evliyasıdır.

CELAL BABA TÜRBESİ
Kalenin esas giriş kapısı içindedir. 1239 tarihinde Moğolların Kars'ı istilaları

sırasında şehit düşen Celal Baba, Kalenin manevi sahibi ve koruyucusu sayılır. R

ÜLER
ELBEYİ OĞLU HAMAMI
Kars çayının sağında ve Taşköprü'nin kuzeyinde kubbeli olarak 18. yy'da yaptırılmıştır.

TAŞKÖPRÜ
1579'da kale ile birlikte yapılan Taşköprü yıkılınca yerine 1725 yılında tekrar inşa edilmiştir.